De patiënt krijgt het toegediend in de vorm en op het moment dat dat nodig is om het ziektebeeld te behandelen. Maar dat betekent wel wat voor route van bewerking die daaraan vooraf is gegaan. En in sommige gevallen merkt de donor ook dat de donatie anders gaat. Waar zit dat ‘m in?
Eiwitten in het plasma als geneesmiddel
Plasma bevat veel verschillende soorten eiwitten, die allemaal een functie hebben in ons lichaam. Een deel van die eiwitten kunnen worden verwerkt tot geneesmiddelen voor mensen die de eiwitten zelf niet of niet voldoende aanmaken. Bijvoorbeeld mensen met een afweerstoornis, auto-immuunziekte, zenuw- of spieraandoening of een ontstekingsziekte. Veruit het grootste deel van plasmadonaties wordt verwerkt tot plasmageneesmiddel.
De belangrijkste eiwitten die tot geneesmiddel worden verwerkt, zijn:
- Immunoglobulinen: antistoffen die patiënten met afweerstoornissen beschermen tegen infecties.
- Albumine: zorgt ervoor dat het water in de bloedvaten blijft en niet weglekt naar de weefsels. Ook zorgt albumine voor transport van allerlei stoffen in het bloed. Albumine wordt gebruikt bij veel bloedverlies of ernstige brandwonden.
- Stollingsfactoren: eiwitten die samen met de bloedplaatjes ervoor zorgen dat het bloed kan stollen. Stollingsfactoren uit Nederlands plasma worden ingezet om bloedingen tegen te gaan bij mensen die bloedverdunners gebruiken en een acute bloeding hebben of geopereerd moeten worden.
Plasma als transfusie
Een klein aantal plasmadonaties houdt Sanquin apart om als transfusieproduct in te kunnen zetten. In zo’n geval wordt plasma toegediend aan patiënten in acute, soms levensbedreigende situaties. Bijvoorbeeld bij massaal bloedverlies, brandwonden, of bij een stollingsstoornis die direct behandeld moet worden.
Verschillende bewerkingsmethoden
Of het gedoneerde plasma wordt ingezet voor een geneesmiddel of transfusieproduct, bepaalt hoe precies dat plasma moet worden verwerkt.
Het plasmadeel van een bloeddonatie en het grootste deel van plasmadonaties dient als grondstof voor plasmageneesmiddelen. Sanquin vriest het gedoneerde plasma binnen 24 uur in. Daarna wordt het geleverd aan een farmaceutisch bedrijf die het in diverse stappen verwerkt tot plasmageneesmiddelen.
Als het plasma wordt ingezet voor transfusie, kan het op twee manieren worden verwerkt:
A - Het wordt ingevroren, en pas ingezet als de donor 4 maanden later nog steeds fit is. Dan is het zeker dat er geen bloedoverdraagbare infecties in het plasma zitten, en kan het worden toegediend aan een patiënt.
B - Het wordt bewerkt. Dan worden vele plasmadonaties samengevoegd, eventuele virussen geïnactiveerd en prionen verwijderd (prionen zijn misvormde eiwitten die ophopen in het lichaam en zo schade veroorzaken).
Artsen bepalen zelf welk van de twee plasmatransfusieproducten moet worden ingezet in de behandeling.
Wat merkt de donor daarvan?
Voor bloeddonors is de donatie eigenlijk altijd hetzelfde. Zij doneren een halve liter bloed, en dan is het gebeurd. Sanquin splitst de donatie binnen 24 uur op in verschillende delen, namelijk plasma en aparte bloedcellen. Het plasma wordt gebruikt als grondstof voor plasmageneesmiddelen.
Oplettende plasmadonors kunnen wel degelijk een verschil opmerken tussen donaties. Die verschillen kunnen zitten tussen hun eigen donatie en die van de donor in de stoel ernaast. Maar het kan ook voorkomen dat er verschil zit tussen hun donatie van vandaag en die van de vorige keer!
- Volume: afhankelijk van geslacht, lengte en gewicht geeft een donor tussen de 500 en 820 ml plasma per donatie. Dat verschilt per persoon. Maar het kan ook zijn dat het eindproduct bepaalt welk volume je geeft. Sommige producten kunnen alleen worden gemaakt uit plasmadonaties die altijd hetzelfde volume hebben.
- Tijdsduur: een plasmadonatie kan langer duren omdat het eindproduct strikte eisen stelt aan hoe de plasmadonatie verloopt, bijvoorbeeld door kleinere volumes bloed vaker te centrifugeren. Dat neemt dan meer tijd in beslag.
- Bloedzaksysteem: sommige manieren van verwerken hebben een ander bloedzakkensysteem nodig voor de behandeling. Dat toont zich vooral in hoeveel zakken worden gevuld, dat kunnen er één of twee zijn.
Er zijn dus vele wegen naar Rome. Niet alle plasma wordt hetzelfde behandeld, maar het dient allemaal hetzelfde doel. Een beter leven voor de patiënt.