Nieuwe bloedgroepentest helpt speld in hooiberg vinden voor chronische patiënten

Dit is om twee redenen van groot belang. Aan de ene kant voorkomt het dat patiënten die vaak bloedtransfusies nodig hebben, zoals die met sikkelcelziekte, antistoffen ontwikkelen tegen donorbloed. Aan de andere kant is de chip essentieel voor patiënten met verschillende aandoeningen die al antistoffen tegen bloedcellen hebben gevormd. De test helpt dan om efficiënt donors te vinden met zeldzame bloedgroepen op hun rode bloedcellen en bloedplaatjes. Op 13 november plaatste het NRC hierover een interview met professor Ellen van der Sloot en Lianne Koets. Ook wijdde deze krant hier een podcast aan, als onderdeel van hun wetenschapsserie Onbehaarde Apen.

Waarom een nieuwe test?

Bij elke bloedtransfusie wordt altijd rekening gehouden met de bekende bloedgroepen ABO en RhD (rhesus D). Maar als mensen vaker een transfusie nodig hebben, zijn veel meer bloedgroepen van belang. In totaal zijn er zo’n 400. Wanneer de bloedgroepen van patiënt en donor niet goed overeenkomen, kan de patiënt antistoffen aanmaken die het donorbloed afbreken. Bij elke transfusie neemt de kans op antistofvorming toe. Daarom beschermen we patiënten door donorbloed zo goed mogelijk te laten passen bij de bloedgroepen van de patiënt.

Dit is een uitdaging voor patiënten met sikkelcelziekte, een vorm van erfelijke bloedarmoede die vooral voorkomt bij mensen met voorouders in Afrika. In Nederland zijn dat voor een groot deel mensen van Surinaamse en Caribische afkomst. Vaak zijn zij afhankelijk van bloedtransfusies. Het bloedgroepprofiel van deze patiënten komt weinig tot niet voor bij de Nederlandse donorpopulatie, die voor het grootste gedeelte van westerse origine is.

Voordelen bloedgroep-array

De nieuwe bloedgroep-array, zoals de DNA-test ook wordt genoemd, kan 366 bloedgroepen in één keer bepalen. Dit maakt het mogelijk om veel makkelijker bloeddonors met zeldzame bloedgroepen of bloedgroepcombinaties te vinden. Sanquinonderzoeker Lianne Koets: “Deze donors zitten nu al in ons bestand, maar we herkennen ze nog lang niet allemaal, omdat niet alle donors voor alle bloedgroepen getypeerd zijn. Het zijn spelden in de hooiberg. Dankzij deze test kunnen we er meer identificeren. Zodat we voor elke patiënt meer passende donors beschikbaar hebben.”

Daarnaast kunnen met deze array ook alle bloedgroepen op de bloedplaatjes worden bepaald. Eventueel kan de chip ook gebruikt worden voor het typeren op kenmerken die iets vertellen over de ijzerhuishouding, wat de bloedvoorziening kan helpen bij het bepalen van de optimale hersteltijd tussen twee donaties.

Internationale validatie

Om de test te valideren, is van 7000 bloedmonsters uit zeven landen de nieuwe bloedgroeptypering vergeleken met de serologische testen, wat nu als gouden standaard geldt. Bij zo’n test worden de bloedgroepen op de rode bloedcel aangetoond met reagentia.

Het onderzoek is uitgevoerd binnen het internationale Blood transfusion Genomics Consortium (BGC). De monsters zijn getest in drie labs: Sanquin, de NHSBT in Colindale, Londen en de NYBC in Kansas City, MO, waarbij de resultaten zijn vergeleken. De overeenkomst was meer dan 99.9%. De nieuwe DNA-test heeft nu dus bewezen veel meer bloedgroepen te kunnen identificeren met een zeer hoge nauwkeurigheid. Al tijdens deze onderzoeksfase heeft de nieuwe test zich bewezen, want er zijn al meerdere zeldzame donors in Nederland gevonden.

De resultaten zijn gepubliceerd in het vakblad Blood. Lianne heeft als gedeeld eerste auteur voor het paper een zogeheten MOC credit gekregen, vanwege de belangrijke educatieve waarde van het stuk. “Veel eer gaat uit naar de volgend jaar afzwaaiende professor Ellen van der Schoot en moleculair bioloog dr. Barbera Veldhuisen”, zegt Lianne. “Deze test is echt hun levenswerk.”

Vervolgstappen

Sanquin is nu aan het uitzoeken hoe en wanneer deze nieuwe bloedgroepentest in te voeren. Binnenkort start hiervoor een pilotonderzoek waarvoor 15.000 donors via een aantal afnamelocaties worden uitgenodigd. Ook zal van een groot deel van de ca. 800 sikkelcelpatiënten in Nederland het genotype van de bloedgroepen worden bepaald.

Momenteel worden er bij donors maximaal zo’n 20 verschillende bloedgroepen, voornamelijk serologisch bepaald bij het Nationaal Screeningslaboratorium van Sanquin. De nieuwe bloedgroepentest zal gezondheidswinst betekenen voor verschillende soorten patiënten: patiënten die bloed met een zeldzame bloedgroepencombinatie nodig hebben, zoals patiënten met sikkelcelziekte. Ook maakt de test het mogelijk om sneller getypeerde bloedplaatjes beschikbaar te hebben.

Lees ook het verhaal van Whitney. Zij heeft een bijzondere combinatie van antistoffen gevormd, waardoor het heel moeilijk is om passend donorbloed voor haar te vinden.