1. Voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Nadat gedoneerd bloed is opgesplitst in rode bloedcellen voor transfusies en plasma voor geneesmiddelen, blijft er nog een deel over. Dit is de zogeheten buffy coat die rijk is aan bloedplaatjes en witte bloedcellen. Een deel van deze buffy coats wordt gebruikt voor het maken van een bloedplaatjesproduct. Hiermee helpen we patiënten die zelf onvoldoende bloedplaatjes aanmaken. Het deel dat nog overblijft kan worden ingezet voor medisch-wetenschappelijk onderzoek.
Ook het bloed uit het monsterzakje wordt soms gebruikt voor medisch-wetenschappelijk onderzoek. Het monsterzakje is het kleine zakje dat als eerste gevuld wordt bij elke donatie. In dit bloed zitten soms huidbacteriën die niet terecht mogen komen in de transfusieproducten. Uit dit monsterzakje wordt eerst bloed gehaald voor de tests op infectieziekten. Daarna blijft er nog een restje bloed achter in het zakje dat gebruikt kan worden voor onderzoek.
Voorbeelden van onderzoeken waarbij restmateriaal wordt gebruikt
De buffy coat en het monsterzakje zijn restmaterialen en kunnen bij tientallen onderzoeken worden ingezet. De onderzoekers van Sanquin verdiepen zich bijvoorbeeld in de werking van witte bloedcellen. Deze cellen beschermen je lichaam tegen ziekteverwekkers zoals virussen, bacteriën en schimmels. Door witte bloedcellen uit restmateriaal te gebruiken voor onderzoek, hopen we mensen met een afweerstoornis in de toekomst beter te kunnen behandelen.
Met het restmateriaal doen we niet alleen bij Sanquin medisch-wetenschappelijk onderzoek. We leveren het restmateriaal ook aan andere medische, niet-commerciële onderzoeksinstellingen die onderzoeken doen die belangrijk zijn voor de gezondheidszorg. Het Radboudumc gebruikt bijvoorbeeld witte bloedcellen uit restmateriaal voor de ontwikkeling van nieuwe behandelingen tegen dikkedarmkanker. Daarnaast gebruikt het Amsterdam UMC restmateriaal voor het ontwikkelen van tests om tropische ziektes zoals malaria en andere parasitaire infecties op te sporen. Verder wordt het restmateriaal gebruikt om diagnostische tests te valideren. Zo kan ervoor gezorgd worden dat diagnostische tests goed werken.
2. Voor het verbeteren van de bloedvoorziening
Behalve voor medisch-wetenschappelijk onderzoek, wordt het restmateriaal - of soms een bloedcomponent - ook gebruikt voor onderzoek ter verbetering van de bloedvoorziening. Voor de hele keten van bloed: van donor naar patiënt. Zo doen we onderzoek naar andere vloeistoffen om bloedplaatjes beter in te kunnen bewaren en kijken we naar invriesmogelijkheden om bloed langer op te slaan. Verder worden (delen van) bloed soms gebruikt voor patiëntendiagnostiek: om te kunnen onderzoeken of de bloedwaarden van een patiënt binnen de normale waarden liggen, is bloed van gezonde donors nodig om dit mee te kunnen vergelijken.
Restmateriaal wordt alleen gebruikt met jouw toestemming
Op het keurings- en afnameformulier dat je bij elke donatie invult wordt gevraagd of je ermee akkoord gaat dat restmateriaal eventueel gebruikt wordt voor:
- medisch-wetenschappelijk onderzoek in het algemeen,
- voor onderwijs of
- voor kwaliteitstesten van diagnostische of medische hulpmiddelen.
Ook vragen we of jouw bloed gebruikt mag worden voor onderzoek ter verbetering van de bloedvoorziening en voor patiëntendiagnostiek en of je een bericht van ons wilt krijgen als bij dit soort onderzoeken afwijkingen worden gevonden die belangrijk zijn voor jouw gezondheid.
Voor elk ander gebruik, bijvoorbeeld als jouw bloedbuisjes aan commerciële onderzoeksinstellingen worden geleverd, wordt hiervoor altijd van tevoren apart toestemming aan je gevraagd. Dat valt dus niet onder de algemene toestemming voor restmateriaal. Voor levering aan commerciële onderzoeksinstellingen ontvang je informatie waarin wordt uitgelegd voor welk onderzoek er bloed wordt afgenomen en naar welke partij het gaat. Ook voor projecten waarbij er bijzonderheden zijn, word je altijd vooraf om schriftelijke toestemming gevraagd. Dit zijn bijvoorbeeld projecten waarvoor specifieke donors worden opgeroepen of projecten waarbij je restmateriaal langer dan 5 jaar na de donatie wordt bewaard.
Restmateriaal uit jouw bloed laten gebruiken voor onderzoek gebeurt dus alleen met jouw toestemming. Het is volledig vrijwillig. Als je geen toestemming geeft, hoef je hier geen reden voor op te geven. Als je al akkoord bent gegaan en daar na je donatie toch anders over bent gaan denken, kun je ons vragen het terug te draaien. Het restmateriaal dat nog niet is verwerkt, wordt dan vernietigd.
Bijna elke donor geeft toestemming voor het gebruik van restmateriaal
Ruim 99% van de donors geeft toestemming voor het gebruik van zijn of haar restmateriaal voor onderzoek. Daar zijn we heel blij mee, want daardoor gebruiken we zo veel mogelijk onderdelen van het bloed en hoeven we zo min mogelijk weg te gooien. Ook al is de hoeveelheid restbloed klein; de impact is levensgroot. Ziektes kunnen in de toekomst beter worden behandeld, de bloedvoorziening wordt met de dag efficiënter en effectiever en er wordt geen druppel van jouw donatie verspild. Win, win, win.