Soms moeten we een donor vertellen dat donatie tijdelijk of permanent niet meer mogelijk is, om de eigen gezondheid te beschermen. Auw, dat kan een pijnlijke boodschap zijn. Zeker als je om heel persoonlijke redenen doneert, bijvoorbeeld omdat je kind of partner gered is met bloedproducten. Sanquin zorgt al 25 jaar dat donors veilig kunnen doneren. In 9 vragen en antwoorden lees je hoe we jouw gezondheid bewaken.
Onze donorartsen krijgen vaak de vraag of het toch niet mogelijk is om ‘in dit ene geval een uitzondering te maken’. Of de donor wil ‘zelf het risico nemen van eventuele gezondheidsschade’. Maar: donorgezondheid komt op de eerste plaats. Donors vormen het hart van Sanquin, al 25 jaar. We zijn dan ook heel zuinig op onze helden en willen dat de bloedvoorziening voor hen net zo veilig is als voor de patiënten voor wie zij doneren.
1) Waarom is Sanquin bezorgd over de veiligheid van donors? Dat zijn toch gezonde mensen?
Zeker, en bloed geven is voor gezonde mensen helemaal niet schadelijk. Maar je kunt ook ergens last van hebben zonder dat je het merkt. Of denken dat je klachten niet uitmaken voor het geven van bloed. Daarom checken we altijd standaard je bloeddruk en hemoglobine-waarde (Hb) en vragen we specifiek naar hoe je je voelt. Zodat onze artsen een goede inschatting kunnen maken. Want het laatste wat we willen is dat donors zelf gezondheidsschade oplopen door de gezondheid van anderen te helpen.
2) Kan doneren dan risicovol zijn?
Als je bloed of plasma hebt afgestaan, heb je tijdelijk even minder volume door je aderen stromen. Dat betekent dat je hart iets harder moet werken om je bloed rond te pompen en je aderen zich meer moeten samenknijpen om de bloeddruk op peil te houden. Voor gezonde mensen maakt dat niet uit, maar heb je last van hart- en vaatziekten, dan kan dat wél impact hebben op je gezondheid. En iemand met bloedarmoede bijvoorbeeld ondervindt last van het afstaan van bloed. Je hebt dan namelijk al een tekort aan Hb, het eiwit dat zuurstof vervoert in je lichaam. Daar wil je niet nog meer van kwijtraken.
Verder verlies je door je donatie tijdelijk een kleine hoeveelheid van de antistoffen in je bloed. Ook dit maakt voor gezonde mensen niet uit. Maar heb je net een griep of verkoudheid te pakken, dan heb je die antistoffen zelf hard nodig. Dat geldt ook voor mensen met aandoeningen waarbij ze chronisch antistoffen tekort komen.
3) Wat is de meest voorkomende reden waarom een donor voor de eigen veiligheid niet mag geven?
Bij een te lage Hb-waarde of een te lage ferritine-waarde wordt je donatie tijdelijk uitgesteld. Je Hb wordt voor elke donatie gemeten en geeft aan of er voldoende hemoglobine in je bloed zit om zuurstof te transporteren door je lichaam. Ferritine wordt bij nieuwe donors en iedere vijfde bloeddonatie gemeten en zegt hoeveel ijzer er in je lichaam opgeslagen is. Is je ferritinewaarde te laag, dan heb je te weinig ijzerreserve. En ijzer heb je juist nodig om nieuwe rode bloedcellen aan te maken na je donatie. Soms wordt afgesproken je minder vaak uit te nodigen, zodat je na de donatie een langere hersteltijd hebt.
4) Waarom moet je minimaal 18 jaar zijn en mag je maar tot je 79ste door?
Jongeren onder de 18 zijn fysiek nog niet helemaal volgroeid. Zij hebben hun bloed zelf nog te hard nodig. De maximale leeftijdsgrens is enkele jaren geleden verhoogd naar 79 jaar, mede om tegemoet te komen aan de wens van deze groep vaak trouwe en fitte donors zelf. Na overleg met andere instanties werd ingeschat dat dit verantwoord kon. Wel krijg je als donor vanaf je 65ste jaarlijks een extra ‘seniorkeuring’. Daarbij beoordeelt de donorarts of je fit genoeg bent en geen klachten hebt die wijzen op hart- en vaatziekten.
5) Een donor moet minimaal 50 kilo wegen. Maar mensen met een laag gewicht kunnen toch heel gezond zijn?
Als donor mag je maximaal 15% van je bloedvolume afstaan. Dat is in Europese regels vastgelegd, omdat uit onderzoek blijkt dat je tot die hoeveelheid veilig bloed of plasma kunt missen. Onze apparaten zijn afgesteld op het afnemen van 500 ml bloed en 500-820 ml plasma (afhankelijk van je geslacht, lengte en gewicht). Minder afnemen gaat niet. Dat betekent omgerekend naar de hoeveelheid bloed die een gemiddeld mens per kilogram lichaamsgewicht heeft, dat je minimaal 50 kg moet wegen.
6) De specialist in het ziekenhuis zei dat ik gewoon kon doneren. Waarom mag ik toch niet?
Iedere arts heeft zijn eigen specialisme. Wat artsen op andere gebieden zich soms niet altijd goed realiseren, is dat bloedgeven invloed heeft op je hart en bloedvaten. Dat kan in combinatie met andere aandoeningen net te veel zijn voor jouw lichaam en dan tot gezondheidsschade leiden. Onze donorartsen zijn gespecialiseerd om de impact van doneren op jouw gezondheid te beoordelen.
7) Mijn moeder is kerngezond maar spreekt geen Engels of Nederlands. Hoezo mag zij niet doneren?
Voor je eigen veiligheid moet je kunnen begrijpen wat er op de vragenlijst staat en wat een donorarts aan je vraagt. En mocht je niet lekker worden door een donatie, dan moeten onze collega’s op de bloedbank goed met je kunnen communiceren zodat ze je kunnen helpen.
8) Ik ben al heel lang genezen van kanker en heb nooit een transfusie gehad. Waarom mag ik nooit meer doneren?
Dit is volgens de Europese richtlijn zo bepaald. We weten helaas niet zeker genoeg of het echt geen kwaad kan om te doneren als je ooit een ziekte zoals kanker hebt gehad. Daarom nemen we liever het zekere voor het onzekere.
9) Stel, doneren gaat niet meer. Kan je op een andere manier bijdragen?
Ja! praten over het belang van donorschap helpt ons enorm. Want misschien zijn mensen in jouw omgeving heel geschikt om bloed of plasma te doneren en willen ze dat graag als ze van jou horen hoe belangrijk het is. Je kunt ze dan naar onze website verwijzen.
Onze bloedbanken hebben ook altijd vrijwilligers nodig die meehelpen om donors een warm welkom, drinken en snacks te geven. Misschien is dat iets voor jou? Lees er hier meer over.
En mocht je ons onderzoek een warm hart toedragen, dan zijn we heel dankbaar voor een financiële donatie aan het Sanquin Research Fund voor ons levensreddende onderzoek.